İyi, Kötü, Çirkin: Korona Virüsü, Kapitalizm ve Sosyalizm

Dave Hill[1]

Çeviri: Yasemin Tezgiden Cakcak

   (English)

Lenin’in (1918) ifadesiyle, “Kimi zaman hiçbir şey olmadan onlarca yıl geçer, kimi zaman da birkaç haftada onlarca yıllık şey olur.”

 Şu anda onlarca yıllık şey yaşanıyor. Kapitalist toplumun sınıflı yapısı pandemi öncesine göre çok daha açık bir biçimde görülüyor. Nüfusun büyük bölümü sermaye sınıfının, kazanacağı paradan vazgeçmektense emekçilerin, emekçi çocuklarının ya da emekçi ailelerindeki yaşlıların ölmesini tercih edeceğini açıkça fark etmiş oldu.

 Kapitalist ekonomi ve onun ölüm politikası ile karşı karşıyayız. Kapitalizm tehdit altına girince sihirli bir para ormanı ortaya çıkıveriyor! Ya da Sergio Leone/Clint Eastwood’un Western filmi “İyi, Kötü, Çirkin”in metaforuna dönecek olursak gerçekten de orada bir yerde açılması beklenen altın hazineleri var. Milyonlarca, belki de milyarlarca insan şimdi görüyor ki kemer sıkma politikası her zaman bir siyasal seçim ya da araç olmuştur. Sermaye sınıfının yaptığı bu seçim, küresel düzeyde milyonlarca işçinin erkenden mezara girmesi anlamına gelmektedir.

 Bu pandemi krizinin sonucu ne olacak? Yenilenen bir kemer sıkma dönemine mi geçilecek, ücretlerde kesintiye mi gidilecek, küresel olarak işçi sınıfı biraz daha aşağılanıp biraz daha mı mülksüzleştirilecek? Yoksa bu kriz kapitalizme mezar olup, sosyalizmi, eko-sosyalizmi ve nihai olarak komünizmi mi getirecek?

Çirkin: Kapitalizm

Kapitalizm yukarıdan aşağıya yönelen bir sınıf savaşıdır (Harvey, 2005). Bu savaş 1970’li yıllarda Reagan-Thatcher-Pinochet tarafından getirilen neoliberal kapitalizm ile birlikte işçilerin emek güçlerinin sömürülmesinin daha da yoğunlaşmasına, zenginlik, gelir, konut, sağlık, yaşam, ölüm vb. alanlardaki eşitsizliğinin artmasına neden olmuştur. (İşçiler ya da işçi sınıfı darken işçi sınıfının tüm katmanlarını kast ediyorum – vasıfsız işçiden profesyonellere kadar).

 Gezegenimizdeki en zengin ülkelerde sokaklarda ya da çadırlarda uyuyan milyonlarca evsiz, gıda bankalarının desteğiyle ya da gıda yardımlarıyla yaşayan milyonlar vardır. Yoksullar giderek daha da genç yaşta ölmektedirler.  Ne kadar uzun yaşadığınız, ne kadar hastalandığınız toplumsal sınıfınıza bağlıdır (Lydall ve Prynn, 2013; Hill, 2018, 2020).

 Birleşik Krallıkta (Equality Trust 2019),

• En zengin beş aile 13 milyon insanın sahip olduğu zenginlikten fazlasına sahiptir.
• Birleşik Krallıktaki en zengin % 1’lik kesim nüfusun % 80’inin, yani 53 milyon insanın sahip olduğu zenginliğe sahiptir. 
• 14 milyon insan, yani nüfusun beşte biri yoksulluk içinde yaşamaktadır. Bunların dört milyonu yoksulluk sınırının altında yaşarken, 1.5 milyonu ise temel ihtiyaçlarını bile karşılayamayacak kadar yoksuldur.

Küresel olarak baktığımızda Oxfam’ın araştırması göstermiştir ki 2020 yılına kadar dünyanın 2153 milyarderi gezegen nüfusunun yüzde 60’ını oluşturan 4.6 milyar insandan daha fazla zenginliğe sahip olmuştur. Dünyadaki en zengin 22 adam, Afrika kıtasındaki tüm kadınların sahip olduğu zenginlikten daha fazlasına sahiptir (Oxfam, 2020).

Korona virüsü toplumun sınıflı yapısına dikkat çekmiş, özellikle de kapitalizmin ırklandırılmış ve sınıflandırılmış yapısını gözler önüne sermiştir. İşçi sınıfının en yoksul katmanları, siyah ve beyaz işçiler toplumdaki diğer gruplara oranla daha çok ölmektedir. Britanya’nın en yoksul bölgelerinde yaşayan insanların korona virüsünün yarattığı enfeksiyon nedeniyle ölme riski en zengin bölgelerinde yaşayanlara göre iki kat fazladır (Gray, 2020). “Eğer siyahsanız, Asyalıysanız, engelliyseniz ya da düşük ücretli bir işçiyseniz ölme ihtimaliniz nüfusun geri kalanına oranla dört ya da beş kat fazladır” (Kellaway, 2020). Pashkoff’un (2020) belirttiği gibi “düşük ücretler, yoksulluk ve altta yatan başka tıbbi sebeplerin virüse karşı insanları daha savunmasız hale getirdiğini görmezden gelemeyiz. Irk, sınıf ve toplumsal cinsiyet kesişimselliği son derece önemlidir ve göz ardı edilemez.”

Umursamaz ve cezalandırıcı toplumun izlerini ve yaralarını taşıyan milyonlarca işçi, siyah, beyaz, erkek ve kadın vardır. İster koronavirüs pandemisinde olsun, ister kapitalizm denen pandemi de olsun orantısal olarak en fazla sıkıntı çeken işçi sınıfıdır. Bu da ırklandırılmış ve cinsiyetlendirilmiş bir sınıf meselesidir.

Kötü: Boris Johnson ve Birleşik Krallık hükümetinin pandemiye verdiği yanıt

 Birleşik Krallık hükümetinin pandemiye verdiği rahat, umursamaz, ihmalkâr ve yalancı tepki tüm dünyada kötü bir şöhret edindi. 20 Mayıs 2020 tarihinde Covid-19 pandemisi nedeniyle Birleşik Krallık’ta ölenlerin sayısı 50 bini bulmuştu. Bu satırları yazdığım sırada (27 Mayıs) 60 bine yaklaşan ölüm oranlarıyla nüfus bazında dünyadaki üçüncü en yüksek ölüm oranı Birleşik Krallık’ta oldu (Quinn, 2020). İstatistik kurumlarının resmi rakamları hükümetin bildirdiği rakamlardan daha yüksek. Hükümetin pandemiye karşı tutumu yaygın bir biçimde eleştirilirken Avrupa’daki en yüksek ölüm oranları nedeniyle soruşturma başlatılması çağrıları var (Campbell et al, 2020). İtalya’dan Avustralya’ya kadar pek çok yazar Johnson hükümetinin “ahmaklığını” eleştirirken örneğin Yunanistan’daki epidemiyologlar “sürü bağışıklığı” politikası nedeniyle Boris Johnson’ı yetkin olmamakla suçladılar (Henley, 2020).

 Hükümetin zalimliği, beceriksizliği, “sürünün içinden iyileri ayıklama” stratejisi belgelerle kanıtlandı (bkz. Örneğin Kellaway, 2020, Redflag, 2020). Birleşik Krallık hükümeti Engels’in 1845 yılında “toplumsal cinayet” olarak tanımladığı suçu işlemiş oldu. Binlerce yaşlı, zayıf, hasta, ekonomik olarak üretken olmayan yurttaşın bilerek ya da bilmeyerek ölüme mahkum edildiğine tanık oluyoruz.

 Bu toplumsal öjenidir, Ayn Rand’ın felsefesidir; Friedrich von Hayek’in “bırakın yoksullar ve zayıflar ölsün” anlayışıdır. Pandeminin yayılmasına izin veren “sürü bağışıklığı” anlayışı, resmi olarak inkar edilse de açıkça bu politikayı izlemektedir.

Bugün (27 Mayıs) Boris Johnson karantina kısıtlamalarının hafifletilmesinden duyduğu memnuniyeti açıklarken aslında bizlere daha fazla insanın ölecek olmasından mutlu olduğunu söylüyor. Çünkü bu gidişle ön cephelerde çalışan otobüs şoförleri gibi işçiler ölmeye devam edecek. Okullar da aynı şekilde. Mayısın ortasında ve sonunda Johnson devlet okullarının açılmasını tavsiye etti. Ama seçkinlerin özel okullarının açılacağına dair en ufak bir işaret yok. Eton, Harrow ya da Roedean gibi özel kolejlerin açılması için herhangi bir baskı yok.

Bedava okul yemeklerini tırpanlayan, ikiden fazla çocuğu olan ailelere verilen yardımları kısıtlayan bir hükümetin, çocukların okula dönmesini istediğini söyleğinde gerçekten çocuklarımızın yararını düşündüğüne inanmamız mı bekleniyor?

İyi

Karantina ile birlikte ülkede ve dünyada hiç şüphesiz daha hoş, daha temiz bir çevreye sahip olduk. Kuşların ötüşünü duymaya başladık, daha temiz bir hava teneffüs ediyoruz, kirliliği daha az hissediyoruz. Mahallelerimizdeki kuşları ve çiçekleri birçoğumuz ilk kez fark ediyor ya da isimlerini öğreniyoruz. Britanya’da ve tüm dünyada daha fazla şehirde bisiklet yolları yapıyor. Kimi işçiler için pandeminin (bedeniyle çalışanlar için değil tabii) evden çalışma, işe gidip gelmek için harcanan zamandan kazanılması, daha az kirlilik gibi daha uzun vadeli bazı yararları da olacak. Örneğin Twitter 5000 çalışanının kalıcı olarak evden çalışmasına izin verecek.

Neoliberal kapitalizmin maskesi düşüyor. Makro düzeyde milyarlarca insan yurttaşların yerel kolektif ve dayanışmacı eylemler içine girebileceğini görüyor. Dünya çapında milyonlarca insan neoliberalizmin “her şeyi piyasaya bırakma” anlayışının devlet planlamasından daha etkisiz olduğunu görüyor. Örneğin binlerce yerel topluluğun mahallelerindeki savunmasız insanlara yardım etmek için bir araya geliyor olmasının altında yatan bir ideoloji var. Kâr amacı gütmeyen topluluk hizmetinin mümkün olduğu anlaşılıyor.

 Noam Chomsky’nin (2020) söz ettiği gibi “çağdaş sosyoekonomik düzenin patolojisini” gören milyonlarca kişiyiz. Milyonlarca kişi kralın çıplak olduğunu, sadece piyasanın kârlılığına tepki veren, kamu yararını düşünmeyen neoliberal sistemin çıplaklığını görüyoruz.

 …

Şu anki ideolojik ve somut mücadelemizin kapitalizmi yok edebileceğine şahit oluyoruz. Eko-sosyalist bir hayal gücüyle, geleceğin komünist toplumunu hayal ederken kötüyü canlandırmayacağımızdan, kinci kapitalizmin çirkin yüzünü yeniden görmeyeceğimizden emin olmalıyız. Disiplinli bir biçimde örgütlenip Marksist analizin ışığında yol almazsak şu anki mücadelemiz mutlu sonla bitmeyebilir.

 Kaynakça

 Denis Campbell , Frances Perraudin, Nicola Davis, and Matthew Weaver (2020) Calls for inquiry as UK reports highest Covid-19 death toll in Europe. The Guardian, 5 May. Online at: https://www.theguardian.com/world/2020/may/05/uk-coronavirus-death-toll-rises-above-32000-to-highest-in-europe

Noam Chomsky (2020) Ventilator shortage eposes the cruelty of neoliberal capitalism. Truthout, 1 April. Online at: https://truthout.org/articles/chomsky-ventilator-shortage-exposes-the-cruelty-of-neoliberal-capitalism/

Equality Trust (2019) 5 December. UK’s Five Richest Families Now Own More Wealth Than the Bottom 13 Million People. 5 December.Online at: https://www.equalitytrust.org.uk/news/uk%E2%80%99s-five-richest-families-now-own-more-wealth-bottom-13-million-people

 The Good, the Bad and The Ugly (1966) Film directed by Sergio Leone. Online at https://www.netflix.com/title/553500

 Jasmine Gray (2020) People In Poorest Areas Twice As Likely To Die From Covid-19 As Those In Affluent Areas. Huffington Post, 1 May. Online at: https://www.huffingtonpost.co.uk/entry/ons-coronavirus-deprived-areas-mortality-rate_uk_5eabe304c5b65156135bb5c4

 David Harvey (2020) Coronavirus requires a collective response. Tribune, 25 April. Online at: https://tribunemag.co.uk/2020/04/david-harvey-coronavirus-requires-a-collective-response

John Henley (2020) ‘Complacent’ UK draws global criticism for Covid-19 response. The Guardian, 6 May. Online at: https://www.theguardian.com/world/2020/may/06/complacent-uk-draws-global-criticism-for-covid-19-response-boris-johnson

 Dave Hill (2018) Education and social class: a Marxist response. In R. Simmons and J. Smyth (eds.), Education and Working Class Youth. London: Palgrave MacMillan. Online at: http://www.ieps.org.uk/media/1140/hill-2018-education-and-social-class-in-r-simmons-and-j-smyth-education-and-working-class-youth-pre-publication-proofs.pdf

Dave Hill (2020) YouTube presentation: Coronavirus, Capitalism and Socialism. Labour Left Alliance, 20 May. Online at https://www.youtube.com/watch?v=JXvk00tRaRA&feature=share&fbclid=IwAR14C082CXTdnmaBoa7_DfEBjS-NYYfw4pdCR9jss97eb5IVU5X-ITSOv78. (Dave Hill is speaking from 2.27 to 18.19 of the video, and concluding the meeting/ session, 1.23.33 to 1.32.40)

 Dave Kellaway (2020) We are not all in the same boat. Socialist Resistance, 22 May. Online at: http://www.internationalviewpoint.org/spip.php?article6615

 Vladimir Lenin. (1918/1999) The State and Revolution: The Marxist Theory of the State and the Tasks of the Proletariat in the Revolution. Online at https://www.marxists.org/archive/lenin/works/1917/staterev/

Vladimir Lenin (1918) The Chief Task of Our Day. Online at: https://www.marxists.org/archive/lenin/works/1918/mar/11.htm

 Ross Lydall and Jonathan Prynn (2013) London’s rich get 18 more healthy years. Evening Standard, 18 September. Online at: http://www.standard.co.uk/news/health/london-s-rich-get-18-more-healthy-years-8824143.html

 Oxfam (2017) Just 8 men own same wealth as half the world. Oxfam, 16 Jan. Online at: https://www.oxfam.org/en/press-releases/just-8-men-own-same-wealth-half-world

Oxfam (2020) World’s billionaires have more wealth than 4.6 billion people. Oxfam International. 20 Jan. Online at: https://www.oxfam.org/en/press-releases/worlds-billionaires-have-more-wealth-46-billion-people

Susan Pashkoff (2020) Women’s Labour and C-19. Socialist Resistance, 20 May. Online at: https://socialistresistance.org/womens-labour-and-c-19/19991?fbclid=IwAR0Led1oNsgFNncr4Uh81Sj9r3ndSAR4W5jj4vVr1BUGYV9YydDJBMxcrv4

Ben Quinn (2020) Excess UK deaths in Covid-19 outbreak approach 60,000. The Guardian, 26 May). Online at: https://www.theguardian.com/world/2020/may/26/uk-coronavirus-deaths-weekly-covid-19

RedFlag (2020) The Impending Catastrophe and How to Combat it. RedFlag online, 24 March. Online at https://www.redflagonline.org/the-impending-catastrophe-and-how-to-combat-it/